Czym jest wynagrodzenie brutto i czym jest wynagrodzenie netto
Wynagrodzenie brutto to całkowita kwota, jaką pracodawca zobowiązuje się wypłacić pracownikowi za wykonaną pracę przed odliczeniem składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy. W praktyce kwota brutto jest zapisana w umowie o pracę lub umowie cywilnoprawnej (np. zlecenie, o dzieło).
Z kolei wynagrodzenie netto to suma, którą pracownik faktycznie otrzymuje „na rękę” po potrąceniu wszystkich obowiązkowych składek na ZUS (emerytalna, rentowa, chorobowa, wypadkowa), składki na ubezpieczenie zdrowotne, a także zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT). Kwota netto stanowi więc realną kwotę do dyspozycji pracownika.
Składniki wynagrodzenia brutto: co wchodzi w jego strukturę
Aby poprawnie obliczyć przejście od kwoty brutto do netto, warto najpierw przyjrzeć się elementom, które składają się na wynagrodzenie brutto oraz jakie składki i podatki należy od tej kwoty odprowadzić.
- Podstawa wymiaru składek ZUS
Wynagrodzenie brutto tworzy podstawę do naliczenia składek na ubezpieczenia społeczne. W Polsce typowo są to:- Składka emerytalna (19,52 % kwoty brutto) – po połowie płacona przez pracodawcę (9,76 %) i pracownika (9,76 %).
- Składka rentowa (8 % kwoty brutto) – pracodawca odprowadza 6,50 %, a pracownik 1,50 %.
- Składka chorobowa (2,45 % kwoty brutto) – płacona w całości przez pracownika.
- Składka wypadkowa (od 0,40 % do 3,60 % kwoty brutto) – w zależności od rodzaju działalności i liczby zatrudnionych. Składka leży po stronie pracodawcy.
- Składka na Fundusz Pracy (2,45 % kwoty brutto) oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (0,10 %) – w całości finansowane przez pracodawcę.
- Ubezpieczenie zdrowotne
Po odliczeniu składek społecznych od kwoty brutto ustala się podstawę do obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne (9 % podstawy). Część tej składki (7,75 %) odlicza się od zaliczki na podatek, natomiast pozostałe 1,25 % pozostaje kosztem pracownika. - Zaliczka na podatek dochodowy (PIT)
Po odjęciu od wynagrodzenia brutto składek ZUS (społecznych i zdrowotnej) uzyskujemy podstawę opodatkowania. Z tak obliczonej podstawy oblicza się zaliczkę na podatek dochodowy (skala podatkowa 12 %/32 % lub ryczałt). Następnie od wyliczonej zaliczki można odliczyć część składki zdrowotnej (7,75 %). - Koszty uzyskania przychodu
W przypadku umowy o pracę standardowe koszty uzyskania przychodu wynoszą 250 zł miesięcznie (3000 zł rocznie). Dla osób dojeżdżających spoza miejsca zatrudnienia (min. 1 km) – 300 zł miesięcznie. Koszty te pomniejszają podstawę opodatkowania, co wpływa na niższą zaliczkę.
Jak obliczyć wynagrodzenie netto: krok po kroku
Poniżej opisano poszczególne etapy konieczne do przekształcenia kwoty brutto na wynagrodzenie netto. W przykładach założymy standardową umowę o pracę, zatrudnienie w formie pełnego etatu oraz stosowanie podstawowych kosztów uzyskania przychodu (250 zł miesięcznie).
- Wyjściowa kwota brutto
Na potrzeby przykładu przyjmijmy, że wynagrodzenie brutto wynosi 7 000 zł miesięcznie. - Obliczenie składek na ubezpieczenia społeczne
- Składka emerytalna (9,76 %) od 7 000 zł = 683,20 zł
- Składka rentowa (1,50 %) od 7 000 zł = 105,00 zł
- Składka chorobowa (2,45 %) od 7 000 zł = 171,50 zł
- Razem składki społeczne (brak składki wypadkowej wliczonej tutaj, gdyż finansuje ją pracodawca) = 959,70 zł
- Obliczenie podstawy do składki zdrowotnej
7 000 zł – 959,70 zł = 6 040,30 zł - Obliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne (9 %)
- Całkowita składka zdrowotna: 6 040,30 zł × 9 % = 543,63 zł
- Część odliczana od zaliczki na podatek (7,75 %): 6 040,30 zł × 7,75 % = 468,12 zł
- Część nieodliczana (1,25 %): 6 040,30 zł × 1,25 % = 75,51 zł
- Ustalenie podstawy opodatkowania
Podstawa opodatkowania = 7 000 zł – (sumaryczne składki społeczne 959,70 zł) – koszty uzyskania przychodu (250 zł) =
7 000 zł – 959,70 zł – 250,00 zł = 5 790,30 zł - Obliczenie zaliczki na podatek dochodowy
Przy skali podatkowej 12 % (stawka obowiązująca do progu 120 000 zł rocznie):- 5 790,30 zł × 12 % = 694,84 zł
- Pomniejszenie o odliczaną część składki zdrowotnej (468,12 zł) daje: 694,84 zł – 468,12 zł = 226,72 zł
- Podsumowanie potrąceń
- Składki społeczne (emerytalna, rentowa, chorobowa): 959,70 zł
- Składka zdrowotna (część nieodliczona 1,25 %): 75,51 zł
- Zaliczka na podatek po odliczeniu składki zdrowotnej: 226,72 zł
- Kwota netto („na rękę”)
7 000 zł (brutto) – 959,70 zł – 75,51 zł – 226,72 zł = 5 738,07 zł
Przykład porównawczy: różne progi podatkowe i koszty uzyskania
Warto zwrócić uwagę, że od pewnego poziomu rocznego dochodu obowiązuje wyższa stawka podatkowa (32 %) od nadwyżki ponad 120 000 zł rocznie. Dla pracowników o wysokich wynagrodzeniach lub w nieregularnych formach zatrudnienia (np. umowa zlecenie) kalkulacje będą się różnić. Poniżej przykładowe uwarunkowania:
- Drugi próg podatkowy (32 %)
Gdy suma dochodów w ciągu roku przekroczy 120 000 zł, od nadwyżki nalicza się podatek 32 %. W takiej sytuacji zaliczka na podatek w miesiącu przekroczenia progu będzie wyższa niż 12 % od podstawy opodatkowania. - Wyższe koszty uzyskania przychodu (300 zł)
Jeśli pracownik dojeżdża spoza miejsca zamieszkania ponad 1 km, może skorzystać z podwyższonych kosztów (300 zł). Dla obliczeń:- Podstawa opodatkowania = 7 000 zł – 959,70 zł – 300,00 zł = 5 740,30 zł
- Zaliczka na podatek przy stawce 12 %: 5 740,30 zł × 12 % = 688,84 zł
- Po odliczeniu składki zdrowotnej (468,12 zł): 688,84 zł – 468,12 zł = 220,72 zł
- Kwota netto: 7 000 zł – 959,70 zł – 75,51 zł – 220,72 zł = 5 744,07 zł
Widać, że zwiększone koszty uzyskania przychodu o 50 zł dają różnicę około 6 zł w kieszeni pracownika.
Różnice w umowach cywilnoprawnych – umowa zlecenie i umowa o dzieło
Umowa zlecenie
Dla umowy zlecenia zasady są niemal identyczne jak w umowie o pracę, z tym że:
- Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne (pracownik może zrezygnować, co zmienia wyliczenia).
- Stawkę wypadkową płaci w całości zleceniodawca.
- Składki społeczne są naliczane od pełnej kwoty brutto (bez kosztów uzyskania przychodu), jednak koszty uzyskania w umowie zlecenia wynoszą 20 % przychodu (ale nie mniej niż kwota/tragedia minimalna).
Umowa o dzieło
W przypadku umowy o dzieło nie odprowadza się większości składek ZUS ani składki zdrowotnej, o ile zamawiający nie jest zobowiązany do opłacania tych składek (np. zleceniodawca nie jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą). W praktyce:
- Nie ma składek emerytalnych, rentowych ani chorobowych.
- Jeśli zlecający prowadzi działalność i rozlicza się na zasadach ogólnych, pobiera 9 % składki zdrowotnej od standardowej podstawy (80 % lub 20 % przychodów) i zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych (w zależności od formy opodatkowania).
- W efekcie w umowie o dzieło pracownik „na rękę” otrzymuje relatywnie wyższy procent kwoty brutto, choć nie ma odprowadzania ubezpieczenia emerytalno-rentowego.
Jak skorzystać z kalkulatora wynagrodzeń i jakie korzyści to daje
W internecie dostępne są liczne kalkulatory wynagrodzeń brutto–netto, które automatycznie uwzględniają:
- Aktualne stawki składek ZUS i zdrowotnej.
- Obowiązujące progi podatkowe i koszty uzyskania przychodu.
- Specyfikę umowy (o pracę, zlecenie, o dzieło).
Korzystanie z kalkulatora jest szczególnie pomocne, gdy:
- Planujesz negocjować wynagrodzenie i chcesz wiedzieć, ile realnie zostanie w kieszeni.
- Zmieniają się przepisy podatkowe lub składki ZUS.
- Rozważasz podjęcie dodatkowej pracy na innej umowie i chcesz poznać łączny wpływ składek i podatków.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące obliczania wynagrodzenia brutto–netto
Czy składka zdrowotna zawsze wynosi 9 %?
Tak, od 2022 r. standardowa stawka składki zdrowotnej w umowie o pracę i umowie zlecenia wynosi 9 %. Ważne jednak, aby pamiętać o podziale tej składki na część odliczaną od podatku (7,75 %) oraz nieodliczaną (1,25 %).
Czy mogę od razu skorzystać z wyższego kosztu uzyskania przychodu?
Podwyższone, 300 zł miesięcznie koszty uzyskania przychodu przysługują tylko osobom dojeżdżającym do pracy spoza miasta albo miejscowości, w której znajduje się zakład pracy. Należy dysponować dokumentacją potwierdzającą dojazdy (np. bilety, umowę najmu).
Co się zmienia przy przekroczeniu drugiego progu podatkowego (32 %)?
Kiedy roczne dochody przekroczą 120 000 zł, od nadwyżki nalicza się podatek 32 %. Kalkulatory wynagrodzeń automatycznie uwzględnią zmianę stawki, ale w praktyce realna kwota netto w miesiącu przekroczenia progu może być niższa o kilkaset złotych, ponieważ część dochodu opodatkowana jest wyższą stawką.